Het is een plotselinge onwillekeurige contractie van alle vezels van de betreffende spier, meestal tijdens of na intensieve sportbeoefening. Er zijn verschillende oorzaken voor spierkramp: oververmoeidheid, overtraining, overspannen spieren, acute en chronische overbelasting of lichamelijke afwijkingen. Ook kan het ontstaan als na een inspanning te snel en te veel ontspannen wordt. Dit kan zelfs in rust (slaap) optreden of als reactie op een bepaalde (rek)beweging.
Soms echter verschijnt spierkramp zonder dat er aanwijsbare oorzaken voor te vinden zijn, maar vaak is het dan alsnog een gevolg van achterliggende factoren, zoals: slechte doorbloeding van de spier, tekort aan vocht en bepaalde mineralen. Vooral magnesium, kalium en natrium en een te laag glucosegehalte of te hoog calcium gehalte. Maar ook een verstoorde bloedtoevoer met als gevolg zuurstoftekort in de spier (bijvoorbeeld door het dragen van te strakke kousen of een vaatstoornis) en vochtverlies (transpireren) – wat kan leiden tot verstoring van de elektrolytenbalans (stoffen die een electrische impuls kunnen geleiden) – kunnen factoren van betekenis zijn. Ook verkeerd schoeisel of verandering van schoeisel kan tot dit probleem leiden.
Wat is er aan te doen?
Voelt men de kramp aankomen, moet men dadelijk de spier rekken zodat deze op spanning komt te staan: dat kan door de antagonist te contraheren (samen te trekken). Wanneer de kramp “er al is ingeschoten”, moet voorzichtiger worden gehandeld. Wanneer men dan te abrupt gaat rekken, bestaat er een kans dat er een spierscheur optreedt. Er moet dus eerst worden bepaald of het alleen maar om kramp gaat, of er misschien ook sprake is van een reeds opgelopen ruptuur. Dit moet door een gediplomeerd sportverzorger/-masseur worden vastgesteld. Probeer in dit laatste geval nooit te hard te rekken, want dan bestaat het risico dat er een spierscheur ontstaat of dat een reeds ontstane spierscheur nog erger wordt. De verzorger moet de plek zorgvuldig observeren en heel voorzichtig met de toppen van de vingers de hele spierbuik aftasten – zowel in lengte als in breedte richting – om te onderzoeken of hij een kuil/gleuf met verhoging kan ontdekken.
Is dat het geval, dan kan men er verder het beste afblijven en de Eerste Hulp of een (sport)arts inschakelen. Is dit niet geval, dan kan er tot behandeling worden overgegaan. Deze behandeling bestaat uit – door de sporter zelf uit te voeren – rekoefeningen waarbij de verzorger weerstand geeft en langzaam met de beweging meegaat. Aan het eind van de beweging zal de verzorger deze nog een fractie doorzetten en vijf tot tien seconden aanhouden, waarna hij geleidelijk de druk laat vieren. Hierna moet het getroffen deel rustig worden geschud en even lichtjes worden gemasseerd.
Meestal is de kramp op deze manier vrij goed te behandelen, maar wanneer dat nog niet helemaal het geval is, dan kan de methode nog één à twee keer herhaald worden. Is de kramp dan nog niet weg, of komt die weer snel terug, dan moet de sporter zijn training of wedstrijd staken, warm douchen en rust houden. De sporter doet er dan wel verstandig aan om zich na beëindiging van de training of wedstrijd direct door de sportmasseur/-verzorger (indien aanwezig) te laten masseren of zo anders zo snel mogelijk daarna.
Blijft de kramp ook daarna nog aanwezig, dan kan men het beste naar een (sport)arts, (sport)fysiotherapeut gaan. Verder moet dan aandacht besteeds worden aan het in balans brengen van de water- en mineraalhuishouding.
Methode om kramp uit de kuitspier te halen
Bij lichte niet geheel doorgevoerde kramp kan de verzorger de voetrug beetpakken, waarna de sporter de voet naar zich toe trekt, waarbij de verzorger de voet onder weerstand langzaam laat vieren. Aan het eind van de beweging zal hij de voet zover mogelijk doordrukken. Is de kramp zover gevorderd dat het been reeds volledig gebogen is, dan moet dit natuurlijk eerst weer gestrekt worden. Ook dit doet de sporter zelf door het aanspannen van de antagonist: in dit geval de quadriceps. Hierbij neemt de verzorger de voet weer bij de wreef om weerstand te geven. Op deze wijze komt de spier langzaam tot de gestrekte stand waarna de bovenstaande handeling met de voet herhaald kan worden.
Mocht dit in het geheel niet lukken, dan kan de verzorger (vooropgesteld dat een spierscheur uitgesloten is) zelf het been proberen te strekken door één hand boven de knie te leggen en met de andere de hiel te omvatten, maar moet hierbij heel goed op de reactie van de sporter letten. Dit is meestal een hele opgave, omdat de sporter het vanwege de pijn maar slecht toelaat. Vervolgens weer het losschudden en masseren. Als postactieve behandeling kan de getroffen regio nog verwarmd worden (douche, bad, hotpack e.d.).
Er bestaat echter ook een krampsoort waarbij deze warmtetherapie juist sterk af te raden is: hittekramp. Dit komt minder vaak voor, maar belangrijk is dat een spier die door oververhitting verkrampt is geraakt, niet verhit wordt, maar gekoeld.
Massage bij spierkramp
Deze moet met lichte effleurages (strijkingen) in lengterichting uitgevoerd worden gedurende vijf à tien minuten. Dit dient bij voorkeur op een massagetafel te gebeuren, waarbij de sporter volkomen ontspannen halfzittend heeft plaatsgenomen.
Nachtkrampen
Deze doen zich meestal voor in de kuiten. Er zijn verschillende oorzaken voor aan te geven. Heel vaak ontstaan ze doordat er gedurende de dag sprake is geweest van overbelasting. Juist wanneer de spieren ’s nachts tot rust komen, wordt een anti-reactie gegeven: de spieren contracheren (= samentrekken) plotseling en ongecontroleerd.
Een methode om dit te verminderen is voor het slapen gaan een lekkere warme douche te nemen en / of de belaste spieren zachtjes in te smeren met een warmtecrème en daarna wat passieve rekoefeningen te doen. In elk geval moet je, zodra je de kramp op voelt komen, direct met gestrekt been de voet buigen (je tenen dus naar je toe trekken) en gedurende tien seconden zo aanhouden om daarna rustig in ruststand te laten terugkomen Ook kan het zijn dat men gedurende de dag te weing vocht tot zich neemt. Normaal is ongeveer twee liter per dag en voor (iets ) grotere inspanningen kan dat oplopen tot ongeveer vier liter per dag. Bij extreem hoge inspanningen en bij zeer intensief (duur)sporten is de vochtbehoefte van het lichaam soms wel één liter per uur. Verder kan de hormoon- en / of mineraalhuishouding niet op peil zijn. Een tekort aan magnesium en zouten (natrium/kalium), te laag glucosegehalte of teveel aan calcium kan ook tot spierkrampen leiden.
Andere oorzaken kunnen zijn:
* allergie voor bepaalde stoffen.
* (teveel) koffie, rode wijn.
* Het langdurig zitten op een (harde) stoel. Vooral wanneer je daarbij ook nog eens tot in de knieholte op de zitting zit en / of met gekruiste benen zit, is niet bepaald bevorderlijk: dan worden zowel bloedvaten als zenuwen afgeklemd.
* Tot slot is het ook mogelijk dat de kuitspieren verkort zijn of dat je een verkeerd bewegings-/houdingspatroon hebt. Een standsafwijking in knie en / of enkels kan bijvoorbeeld zorgen voor een constante spanning op bepaalde spiergroepen. Het is in dat geval verstandig een orthopeed of sportarts te raadplegen.