Goede voeding en een strak bewegingsplan kunnen ouderen behoeden van ernstig spiermassaverlies. Maar hoe zorg je dat mensen zich aan het advies houden? Hoogleraar ouderengeneeskunde Andrea Maier hoopt daar de komende jaren achter te komen.
‘Er is geen enkel orgaan dat zoveel kleiner wordt bij het oud worden als de spieren.’ Andrea Maier, hoogleraar gerontologie en internist ouderengeneeskunde aan VUmc maakt direct duidelijk waarom haar onderzoeksveld zo urgent is. ‘De afbraak van de spieren begint al op iemands dertigste’, zegt ze. ‘Vanaf dan verliezen we gemiddeld 1 procent spiermassa per jaar. Dat betekent dat op ons 80ste nog maar iets meer dan de helft van onze spieren over is.’ Het verloren gewicht wordt opgevuld met vet, waardoor we niet het equivalent aan gewicht verliezen tijdens het oud worden.’
Wanneer iemand bovengemiddeld veel spiermassa verliest, dan heet zo iemand sarcopeen, het onderzoeksveld van Maier. ‘Omdat de aandacht voor sarcopenie nog relatief recent is, is er nog geen vaststaande definitie voor de aandoening. Een veelgebruikte definitie is of iemand meer dan twee maal de standaarddeviatie afwijkt van de gemiddelde spiermassa op jonge leeftijd. Naar schatting is ongeveer 30 procent van alle 65-plussers sarcopeen’, zegt ze. De diagnose sarcopenie gaat gepaard met verminderde mobiliteit en kwaliteit van leven, maar ook met andere ziektes. ‘Uiteindelijk overlijden mensen metsarcopenieeerder dan mensen zonder.’
Sportschool
Het is dus zaak zuinig te zijn op onze spieren. ‘Uiteraard zijn we op zoek naar een medicijn om de grote groep die al sarcopenie heeft, te genezen. Maar het zou nog veel beter zijn als we al heel vroeg in ons leven beginnen met preventie, zodat we voorkómen dat mensen sarcopenie ontwikkelen en immobiel worden’, zegt Maier. De beste manier om spieren in vorm te houden is een combinatie van goede voedingenbeweging, dat is al langer bekend. ‘Oudere patiënten die drie tot zes maanden een streng programma van beweging krijgen, inclusief voedingsadvies, maken grote stappen vooruit als het gaat om toename van spiermassa. Ook de toevoeging van aminozuren en eiwitten aan het dieet laat goede resultaten zien’, zegt Maier.
Probleem is echter dat zulke studies alleen gedaan zijn bij gezondere en zeer gemotiveerde patiënten. ‘Het gros van de patiëntendat ik zie,heeft nog nooit een sportschool van binnen gezien, terwijl er een flinke motivatie voor nodig is om drie keer per week fikse bewegingsoefeningente doen.’ Het is een van de belangrijkste speerpunten van Maier: hoe zorg je ervoor dat mensen zich houden aan wat ze voorgeschreven wordt? ‘Het gebeurt vaak dat mensen terugkomen in het ziekenhuis en zeggen ze dat gezond geleefd en veel bewogen hebben, terwijl uit spiermassametingen blijkt dat dat niet waar kan zijn. Ik zou graag willen weten wat mensen ervan weerhoudt om actie te ondernemen, terwijl ze weten dat het niet volgen van het advies slecht voor ze is? En hoe kunnen we de adviezen dan beter inrichten zodat ze wel worden opgevolgd?’Maiers onderzoek behoort tot een nieuwe vorm van geneeskunde, die niet in, maar buiten het ziekenhuis plaatsvindt.
We moeten ouderen verleiden om zich in te spannen. Hoe moeten wij de wijken inrichten, waar moeten de bankjes komen te staan?
Stadsplanning
Maier mikt sowieso op een cultuurverandering binnen de geneeskunde. ‘Veel patiënten verwachten dat ze naar het ziekenhuis komen om vervolgens naar buiten te lopen met een medicijn dat ze geneest.’ Met sarcopenie, maar ook met veel andere ouderdomsaandoeningen, kan dat niet. Daar moeten mensen zélf actief voor aan de slag.
De cultuurverandering nog een stapje verder doortrekkend, zou Maier zelfs bij stadsplanning rekening willen houden met ouderdomsaandoeningen als sarcopenie. ‘We moeten ouderen verleiden om zich in te spannen, dat is het gezondst. Hoe moeten wij de wijken inrichten, waar moeten de bankjes komen te staan? Oefeningen moeten in het dagelijkse leven geïntegreerd worden. Stilzitten is het gevaarlijkste voor de conditie’, zegt ze.
Het zijn ambitieuze plannen, die Maier heeft. ‘Het onderzoek naar sarcopenie staat nog vrij aan het begin. Het is pas sinds een jaar of 15 echt duidelijk hoeveel spiermassa we verliezen en wat het effect daarvan is’, zegt ze. ‘VUmc doet duidelijk pionierswerk op dit gebied. Wij werken op onze gespecialiseerde polikliniekeraan om steeds effectievere manieren te vinden om sarcopenie te voorkomen en te behandelen.’
Geen controle
Bij veel ouderdomsaandoeningen als sarcopenie is het moeilijk om te controleren of patiënten het advies om hun levensstijl aan te passen, ter harte nemen. ‘We zijn grotendeels afhankelijk van wat patiënten ons vertellen, maar vaak ligt overschatting op de loer: ze eten slechter en bewegen minder dan ze denken’, zegt Andrea Maier. Om de hoeveelheid beweging te controleren is er tegenwoordig de accelerometer, voor voeding bestaat zoiets helaas nog niet. ‘Er zijnwel manieren om in de urine te kijken wat iemands eetpatroon is, maar dat is nogal omslachtig en experimenteel. Wij investeren in steedsbetere manieren om mensen bij te sturen om hun spiermassa te verbeteren.’
Bron: http://www.vumc.nl/onderzoek/nieuws/synaps/artikelen/andrea-maier/